Analyse van een verkiezing

Het is dinsdagmiddag 8 november en mijn vliegtuig is net geland op het chaotische John F. Kennedy vliegveld in New York. Vandaag staan de Amerikanen voor de vraag wie te kiezen als hun volgende, 45e, president: Hillary Clinton of Donald Trump? Een van Trump’s agendapunten is het herstellen en verbeteren van de infrastructuur van de V.S., waar ik het van harte mee eens kan zijn terwijl ik achterin de taxi al rondschuddend rijd over de hobbelige wegen van het vliegveld naar Manhattan.

Manhattan, het hart van de stad New York is zoals altijd druk en lawaaierig, maar er is ook een voelbare spanning. Spanning van veranderingen die eraan komen? Om de sfeer te proeven ga ik langs het stemlokaal vlak bij mij in de buurt in het centrum van de stad, waar een paar uur eerder de familie Trump hun stem heeft uitgebracht. Er staan lange rijen kiezers in de rij buiten de stemlokalen.

Rijen voor stemlokaal/AD

Binnen het stemlokaal/AD

Begrijpelijk omdat het vandaag om een belangrijke en controversiele verkiezing gaat, anderszijds ook wel vreemd omdat uiteindelijk zo’n 120 miljoen ofwel 45% van de stemgerechtigden niet stemmen. Hoe druk zou het bij alle stemlokalen zijn als plotsklaps tweemaal zoveel kiezers zouden opduiken?

’s Avonds kijk ik afwisselend naar verschillende zenders, het rechtse Fox, het linkse MSNBC en naar de..........




traditionele omroepen die zogenaamd het midden van het politieke spectrum bestrijken. De eerste uitslagen komen langzaam maar zeker binnendruppelen. Clinton lijkt meer stemmen binnen te halen, wat wordt verwelkomd door de Democratische deskundigen die in de TV studio’s hun commenaar geven. Als echter later op de avond Trump steeds meer stemmen lijkt binnen te halen in belangrijke staten zoals Noord Carolina, Ohio en Florida, verandert de stemming in de studio’s. Een voormalige adviseur van President Clinton, James Carville, zegt op een gegeven ogenblik als het nog lang niet duidelijk is dat Trump zal winnen, dat hij op dit tijdstip had verwacht zich beter te voelen, aangevend dat Clinton op dit moment al eigenlijk veel verder voor zou moeten staan. De ervaren rot Carville zag de bui waarschijnlijk al hangen, want naarmate de nacht vordert lijken steeds meer staten en dus electorale stemmen richting Trump te gaan.

Ondanks het feit dat Clinton’s campagneleider, de Democatische veteraan John Podesta midden in de nacht aangeeft dat er nog veel stemmen geteld moeten worden en hij de Democratische aanhangers van Hillary Clinton, bijeengekomen in het New Yorkse Jacob Javits Center, daarom aanraadt om naar huis te gaan en morgen de stemmen af te wachten, is dat een veeg teken voor vele sipkijkende en zelfs huilende Clinton aanhangers. Kort daarna wordt inderdaad gemeld dat Clinton Trump heeft gebeld om haar nederlaag te erkennen en hem te feliciteren met zijn overwinning. Voor de tweede keer dit jaar is er een politieke aardverschuiving na de Brexitstemming in juni nu dan de eerste Amerikaanse President gekozen sinds George Washington, die een prive burger is en niet eerder een politieke functie heeft vervuld noch een generaal is geweest. Het voor velen onvoorstelbare is gebeurd. Donald Trump wordt de 45e Amerikaanse President.

Verliezers - Clinton en de Democraten
Nu de verkiezingen achter ons liggen is het goed om de eerste gevolgen vast te stellen. Laten we beginnen met de verliezers van deze verkiezingen: dat is niet alleen met Hillary Clinton de Clinton dynastie, maar ook de hele Democratische partij. Niet alleen hebben de Democraten tegen de verwachtingen in de Presidentsverkiezingen verloren, ze hebben evenmin de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden behaald noch in de Senaat. Ook de bestaande meerderheid van het aantal Republiskeinse gouverneurs is met twee gouverneurs tot 33 gegroeid (tegenover 16 Democratische gouverneurs). Kortom, het land wordt grotendeels bestuurd door Republikeinen. Met Trump als President zal dat ook betekenen dat de zo belangrijke Hoge Raad ook Republikeinser zal worden zodra hij een of meerdere kandidaat rechters zal voordragen. Daarnaast zal het Democratische establishment ook heel wat te verklaren hebben: niet alleen heeft het Clinton gesteund tegen de ogenschijnlijk populairdere kandidaat Bernie Sanders, daar zijn ook twijfelachtige verkiezingstaktieken bij gebruikt. Velen zeggen zelfs dat Sanders van Trump had kunnen winnen. Ook President Obama moet vrezen voor zijn politieke nalatenschap zoals het voortbestaan van zijn zorgverzekering en zijn klimaatinitiatieven.

Verliezers - Bush dynastie en Republikeins establishment
De andere grote verliezer is de Bush dynastie en het Republikeinse establishment waaronder de verliezende Presidentskandidaten van de afgelopen acht jaar John McCain en Mitt Romney. Hoewel het lijkt alsof Trump alsnog vertegenwoordigers van het Republikeinse establishment in zijn kabinet wil betrekken, is het hoe je het wendt of keert een bloedige interne strijd geweest met een echte outsider als winnaar, die qua stijl en inhoud eigenlijk meer een onafhankelijke kandidaat was die de Republikeinse partij heeft gekaapt om aan de verkiezingen deel te nemen.

Verliezers -  Opiniepeilers
Nog een grote verliezer zijn de opiniepeilers. Lange tijd lieten ze in overgrote meerderheid een winst voor Clinton zien. De laatste weken voor de verkiezingen werd Clinton’s voorsprong iets kleiner, maar met uitzondering van een of twee opiniepeilers, verwachtte iedereen dat Clinton zou winnen. Na afloop van deze verkiezingen kwamen de heren en dames opiniepeilers met allerlei verklaringen voor hun onjuiste peilingen, zoals dat Clinton uiteindelijk wel de meerderheid van de nationale kiezers, de zogenoemde “popular” verkiezing, had gewonnen of dat de Trump stemmers hun keus geheim hadden gehouden tijdens de opinieonderzoeken. Feit is dat de opiniepeilers, net zoals tijdens het Brexit referendum,  er naast zaten. Voor de gewone waarnemer was de afgelopen maanden echter al duidelijk dat de Trump verkiezingsbijeenkomsten veel meer supporters aantrokken dan bij Clinton en dat er overal in het land Trump borden in de tuinen te zien waren en Trump stickers op auto’s, terwijl Clinton’s naam nauwelijks te zien was. Ook de Nederlandse opiniegoeroe Maurice de Hond stelt dat na Brexit en nu de Amerikaanse verkiezingen er iets fundamenteels veranderd is onder het kiezersgedrag en dat opiniepeilers deze verandering blijkbaar niet goed kunnen meten.

Verliezers - Traditionele media
Tenslotte is er nog een grote verliezer en dat zijn de traditionele media. Hoewel de gevestigde Amerikaanse media orde van oudsher goede maatjes is met de gevestigde politieke orde, meestal iets meer met de Democraten dan met de Republikeinen, hebben ze het nu wel erg verbruid. Zelden heb ik zovele krantenartikelen gelezen, die nauwelijks in gingen op de diepere achtergronden van de zorgen en onlustgevoelends bij de Trump aanhang en deze aanhang simpelweg extremistisch noemde. Een dieptepunt was het doorgeven van presidentiele debatvragen aan Donna Brazil, interim-voorzitter van de Democratische Partij en CNN panellid, die op haar beurt deze vragen aan de staf van Clinton had doorgegeven.

Verder bleek uit de door Wikileaks gelekte emails dat er nauwe en zeer vriendschappelijke contacten waren tussen meerdere toonaangevende journalisten en het Clinton kamp. Ook het feit dat de New York Times na afloop van de verkiezingen een brief aan haar lezers stuurde om te herbevestigen dat zij zich op objectieve nieuwsgaring zou richten, leek een reactie op de kritiek die de New York Times tijdens de verkiezingscampagne had gekregen vanuit met name de Trump hoek. Hoe het ook zij, de steeds minder vertrouwen genietende massamedia, hebben door hun subjectieve informatievoorziening wellicht hun hand overspeeld en Trump juist in de kaart gespeeld. Het waren de sociale media, de Wikileaks onthullingen, en alternatieve conservatieve websites en bloggers zoals Drudge Report en Breitbart nieuws, die de geloofwaardigheid van de traditionele media verder ondermijnden.

De Winnaar
Nu dan naar de voorlopig enige winnaar van deze verkiezingen, Donald Trump. Velen in Amerika en nog meer in Europa en daarbuiten waren geschokt door de winst van deze kandidaat, die met grove bewoordingen en nauwelijks onderbouwde uitspraken de tegenpartij en de wereld bejegende. Het zij toegegeven dat een aantal van zijn uitspraken nauwelijks door redelijk denkenden gesteund kan woren, van het vogelvrij verklaren van familieleden van terroristen tot het steunen van martelingen bij ondervragingen en het ontkennen van klimaatsverandering. Dit geeft geen blijk van een visionair en ruimdenkend karakter, iets waar je in het begin van deze 21e eeuw in een vooraanstaand land toch op mag hopen.

Anderzijds, Trump’s toespraak na de verkiezingswinst bevatte een aantal hoopgevende punten: hij gaf aan allereerst President voor alle Amerikanen te willen zijn. Verder dat hij geen conflict, maar samenwerking met andere landen en volkeren zal zoeken. Verder benadrukte Trump dat hij de infrastructuur van het land wil opbouwen. Tenslotte zei hij dat hij door deze nationale investeringen miljoenen banen wil creeren. Hoewel elke winnende kandidaat mooie woorden uitspreekt, werd deze speech door velen als zijn beste van de campagne beschouwd en ook door tegenstanders gezien als een blijk van een wellicht meer pragmatisch en redelijk beleid.

Trump Tower aan 5th Avenue - woning van Trump/AD

De tijd zal leren of de Trumpiaanse soep zo heet zal worden gegeten als hij wordt opgediend. In deze verkiezingen is echter ook duidelijk geworden dat Hillary Clinton in teveel affaires was verwikkeld om groot vertrouwen te wekken, zeker bij de onafhankelijke kiezer. In deze context geeft dit citaat van de links democratische denker en auteur, William Kunstler,  de situatie goed weer: “Het goede nieuws is dat Hillary Clinton heeft verloren. Het slechte nieuws is dat Donald Trump heeft gewonnen.”